Μπαρόκ μουσική
Ιστορία της κλασικής μουσικής
Μουσική Μπαρόκ ονομάζεται η μουσική που εντάσσεται στην γενική
καλλιτεχνική τεχνοτροπία που ονομάζεται Μπαρόκ και αναπτύχθηκε πρώτα στην Ιταλία κατά τον 17ο
αιώνα και εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη.
Όργανα της Μπαρόκ μουσικής
Είναι ένας ρυθμός πολύπλοκος, γεμάτος, εντυπωσιακός,
σε αντίθεση με την ηρεμία και γαλήνη που επικρατούσε στην Αναγέννηση,
αλλά και οργανωμένος και κωδικοποιημένος, χωρίς την κουραστική φόρτιση του 15ου
αι. Η τέχνη του Μπαρόκ εντυπωσιάζει, συγκινεί και διεγείρει τη φαντασία με τον
πλούτο των διακοσμήσεων.
Οι κατακτήσεις της εποχής αυτής είναι:
§
Η δημιουργία
της όπερας με ενέργειες μιας ομάδας μουσικών
που έφτιαξαν έναν όμιλο με το όνομα "Φλωρεντιανή Καμεράτα" με σκοπό
την αναβίωση της Αρχαίας Ελληνικής τραγωδίας και με πρώτο δημιουργό τον Τζάκοπο
Πέρι (1561-1633) που έγραψε σαν πρώτες όπερες τη "Δάφνη"
(1597) και την "Ευριδίκη"
(1600).
§
Τα πρώτα
στοιχεία που έδειχναν τη μετάβαση από την πολυφωνία στην ομοφωνία. Για περίπου 150
χρόνια οι δύο αυτές τεχνικές συνυπήρχαν. Ιδιαίτερα προς το τέλος της εποχής
αυτής ο Γ. Σ. Μπαχ ήταν αυτός που κράτησε σαν από
πείσμα την πολυφωνία στο προσκήνιο και μάλιστα γράφοντας μερικά από τα
ωραιότερα έργα που είχε δώσει και ο ίδιος αλλά και η μουσική τέχνη γενικότερα.
§
Τα μουσικά
όργανα παρουσίασαν εξελίξεις και βελτιώσεις αλλά υπήρχαν και εφευρέσεις νέων
οργάνων (οι Γκουαρνέρι και οι Στραντιβάρι ήταν δύο από τις σημαντικότερες
οικογένειες κατασκευαστών οργάνων της εποχής αυτής)
§
Πολλές
κοσμικές μουσικές φόρμες αναπτύχθηκαν την εποχή αυτή όπως η Καντσόνα, η Τοκάτα,
η Συμφωνία που αρχίζει να επικρατεί με τη μορφή
που της έδωσε ο Αλεσσάντρο
Σκαρλάττι (1660-1725), η Σουίτα,
η Φούγκα,
η Πασσακάλια,
το Καπρίτσιο, η Τριο-σονάτα κ.ά. και θρησκευτικές όπως η Καντάτα και το Ορατόριο.
Εκκλησιαστικό Όργανο
Συνθέτες
Οι συνθέτες της εποχής Μπαρόκ με σημαντικό έργο ήταν
πολλοί:
§
Τζιοβάνι Μπατίστα Περγκολέζι (1653-1713) Ιταλός*(Η όπερά του "Η
υπηρέτρια κυρά" που ανήκει στην Όπερα Μπούφα, ήταν η αφορμή για μια διαμάχη που
ξέσπασε ανάμεσα στους υποστηριχτές της ελαφριάς αυτής όπερα και στους οπαδούς
της Γαλλικής όπερας. Επειδή στη διαμάχη αυτή ενεπλάκη και το βασιλικό ζεύγος
και η βασίλισσα ήταν με το μέρος της όπερας Μπούφα ενώ ο βασιλιάς με τη Γαλλική
όπερα, οι αντιδικίες οδηγούσαν συχνά σε φυλακίσεις, εξορίες, μονομαχίες και
ξυλοδαρμούς).
Αναγεννησιακή μουσική
Με τον όρο Αναγεννησιακή μουσική αναφερόμαστε στην μουσική της εποχής τηςΑναγέννησης,
που εκτείνεται περίπου από το 1400-1600 και χαρακτηρίζεται από έντονο ανθρωπισμό, τάσεις φιλοσοφικές και επιστροφή στα αρχαία
Ελληνικάγράμματα καθώς και έντονη προσκόλληση πάνω στην αρχαία
μετρική της ποίησης, η οποία οδηγούσε τη σύνθεση της μουσικής επάνω στα πρότυπά
της.
Η μουσική δείχνει να ξεφεύγει από τα δεσμά της
πολυπλοκότητας του προηγούμενου αιώνα και παρουσιάζεται πιο ελεύθερη, λιγότερο
φορτωμένη και το κείμενο συνοδεύει πιο ζωηρό και πιτσικάτο. Το πολυφωνικό Σανσόν βρίσκεται στην καλύτερη εποχή του
και πολλές μελωδίες από γνωστά Σανσόν χρησιμοποιήθηκαν σαν βάσεις για τη
δημιουργία έργων θρησκευτικού χαρακτήρα.
Κατά το πρώτο μισό του 15ου αι. η μουσική επηρεάσθηκε
πολύ από τις αναταραχές μεταξύ Προτεσταντών και Καθολικών, οι οποίες ταραχές
οδήγησαν στη διάσπαση και κατά συνέπεια στη δημιουργία πολλών διαφορετικών
θρησκευτικών δογμάτων.
Ένας Προτεστάντης, ο Μαρτίνος
Λούθηρος (1483-1546) ήταν και ο ίδιος μουσικός. Απέρριψε τον Πάπα ως αρχηγό,
χρησιμοποίησε την λατινική λειτουργία στο δικό του δόγμα και σταδιακά
διαμόρφωσε ένα τρόπο ψαλμωδίας που έμεινε για αιώνες ο κεντρικός άξονας της
γερμανικής θρησκευτικής μουσικής. Ένας από τους πιο γνωστούς ύμνους που έγραψε
ήταν "Ο Θεός
είναι ένα ισχυρό φρούριο".
Εκκλησιαστικός ύμνος (1490)
Ο Ιωάννης
Καλβίνος (1509-1566), θρησκευτικός μεταρρυθμιστής και θρησκευτικός ηγέτης των
Καθολικών πιστών που ονομάστηκαν Καλβινιστές, αρχικά εξάλειψε την μουσική από
την λειτουργία και επέτρεψε μόνο την μελωδική απαγγελία του Ευαγγελίου.
Αργότερα, επιτρέπει τον δανεισμό από την κοσμική μουσική, καθώς πρέπει να
βρεθούν τρόποι για την όσο το δυνατό μεγαλύτερη προσαγωγή των πιστών.
Η μουσική ήταν όμως συχνά αντικείμενο διαμάχης καθώς
οι λαϊκές μελωδίες και η πολύπλοκη πολυφωνία που χρησιμοποιήθηκε στα ιερά
μουσικά κομμάτια έκανε πολύ δύσκολη την κατανόηση των ιερών κειμένων από τους
πιστούς.
Δύο σημαντικές προσωπικότητες της περιόδου ήταν:
§
Ο Ορλάντο
ντι Λάσσο (1532-1594) που καταγόταν από τη Φλάνδρα ήταν αυτός που με πολύ σοφία
πλούτισε τη θρησκευτική μουσική των Καθολικών γράφοντας μοτέτα και λειτουργίες.
§
Ο Αντουάν ντε Μπαΐφ (1532-1589) ήταν ποιητής που καλούσε
σε πνευματικές συγκεντρώσεις μουσικούς και ανθρώπους των γραμμάτων όλων των
θρησκειών, όπου η μελέτη και εφαρμογή των αρχαίων μετρικών νόμων έφερνε
καθαρότητα στη μουσική.
Ιταλική Αναγέννηση
Ο Τζιοβάνι Πιερλουίτζι ντα
Παλεστρίνα
Στην Ιταλία διαμορφώθηκαν όλες οι νέες κατακτήσεις
σύμφωνα με την ιδιοσυγκρασία της χώρας, η οποία ανέδειξε μορφές έκφρασης όπως
τη Φρόττολα, τη Βιλλανέλλα, τη Καντσονέττα και αργότερα τοΜαδριγάλι.
Εδώ, η κοσμική μουσική χρησιμοποιούσε πιο απλή πολυφωνία και ρυθμούς, με πιο
κατανοητές στο ευρύ κοινό μελωδίες. Τα Μαδριγάλια του Φραντσέσκο Λαντίνι δύο αιώνες πριν είχαν ξεχαστεί, αλλά
το ύφος τους παρέμεινε στα πολυφωνικά τραγούδια για μικρά φωνητικά σύνολα, ύφος
βασισμένο σε υπερβολικά ρομαντική ποίηση με ερωτικό περιεχόμενο. Τα Μαδριγάλια
ήταν πολύ ευχάριστα στους τραγουδιστές και τα εκτιμούσαν πολύ οι αριστοκράτες
της εποχής. Το Αγγλικό Μαδριγάλι, άλλο ένα παρακλάδι του Ιταλικού πρωτότυπου,
εφάρμοζε το δικό του στιλ: ήταν πιο απλό στη σύνθεση και δημιουργούσε ελαφριά
διάθεση στο κοινό.
Η Γερμανική μουσική της εποχής δημιουργήθηκε πιο αργά
από τις άλλες χώρες, όμως το γενικό μουσικό ρεύμα της Ιταλίας και της Γαλλίας
επηρέασε και τους γερμανούς συνθέτες όπως και όλη την Ευρώπη.
Στην περίοδο αυτή, ο Τζιοβάννι Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα (1525-1594) αναδείχθηκε ως ο σωτήρας
της πολυφωνικής μουσικής, αφού ήταν αυτός που άλλαξε την γνώμη της συνόδου του
Τρέντο (1545-1563) που ήθελε την δια παντός απομάκρυνση της θρησκευτικής
μουσικής από την πολυφωνία, επειδή με την πολυπλοκότητα των φωνών δεν ξεχώριζε
το λατινικό κείμενο. Αυτό το κατάφερε με την περίφημη"Λειτουργία του
Πάπα Μαρκέλλου", η ομορφιά της οποίας έπεισε τους συνέδρους να
ψηφίσουν υπέρ της πολυφωνίας.
Εθνική μουσική
Κάτι που παρατηρείται έντονα στην Αναγέννηση, είναι
πως οι καινούριες κατακτήσεις, ενώ στην αρχή εξαπλώνονται αρκετά σε όλες τις
μουσικές χώρες κυρίως της κεντρικής Ευρώπης, έτσι όπως είχαν ξεκινήσει από τους
Γάλλους μουσικούς, μετά από λίγο καιρό υπερνικά η εθνική μουσική ταυτότητα των
λαών και οι μουσικοί της κάθε χώρας επεξεργάζονται τις καινούριες μουσικές
μορφές με τον τρόπο που επιβάλλει η εθνική μουσική τους συνείδηση.
Μουσικά όργανα και Ορχήστρες
Τρίο της Αναγέννησης (περ. 1525)
Την εποχή αυτή, οι τεχνίτες των οργάνων τελειοποιούν
αρκετά από αυτά και κατά συνέπεια αρκετοί μουσικοί ρίχνονται στην εξερεύνησή
τους. Καθώς η θρησκευτική χορωδιακή μουσική έφτανε στο αποκορύφωμά της γύρω στα
1550, άρχισαν τότε να εμφανίζονται τα πρώτα σύνολα καθαρά οργανικής μουσικής.
Τα μουσικά όργανα χρησιμοποιήθηκαν επίσης για να συνοδεύσουν χορούς,
αυτοσχεδιάζοντας το μεγαλύτερο μέρος της μουσικής τους και πολλοί συνθέτες που
έγραφαν μουσική ακρόασης μόνο για όργανα, δανείζονταν γνωστές μελωδίες που
χρησιμοποιούνταν σε χορούς.
Το ορχηστικό Καντσόνε (=τραγούδι, στα
Ιταλικά), ήταν διαφορετικό από την τραγουδιστή του μορφή και γραφόταν κυρίως
για Χάλκινα Πνευστά. Είχε ένα ύφος «ελαφρύ», γρήγορο και ρυθμικό. Γενικά η
ορχηστική μουσική παιζόταν από όργανα της ίδιας οικογένειας: Έγχορδα, πνευστά ή
ομάδες από φλογέρες. Πάντως περιστασιακά εμφανίζονταν και ορχήστρες που
περιείχαν διαφορετικές ομάδες οργάνων αποτελώντας έτσι των πρόγονο των
σύγχρονων ορχηστρών.
Επίσης, με τη χρήση επαναλήψεων και συναισθηματικών
αντιθέσεων, φτιάχνονταν ενδιαφέρουσες συνθέσεις για πληκτροφόρα όργανα όπως το Εκκλησιαστικό
όργανο ή το Κλειδοκύμβαλο.
Οι Συνθέτες παρουσίασαν και μεγαλύτερα έργα, είτε
παίζοντας γνωστές μελωδίες σε πολλές παραλλαγές είτε βάζοντας σε ένα ενιαίο
έργο σειρές από χορούς της εποχής με διαφορετικούς ρυθμούς. Ένα από τα πιο
αγαπητά όργανα που πολλές οικογένειες είχαν, ήταν το Αναγεννησιακό Λαούτο που
μπορούσε να ακούγεται μόνο του ή και να συνοδεύει το τραγούδι. Γενικά, οι
δυνατές αντιθέσεις και οι ζωηρή έκφραση χαρακτήριζαν αυτή την προοδευτική
μουσική που αποτελούσε μία νέα περίοδο στην τέχνη, μία νέα τεχνοτροπία που
έμεινε γνωστή ως Μπαρόκ.
Συνθέτες
Αναγεννησιακό Λαούτο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου